Thursday, October 20, 2022

गीता सरल उर्दू हिन्दी शब्द कोष

 अंजाम कार -फलस्वरूप

अंजाम -परिणाम

अकीदत -श्रद्धा

अक़ीदा -विश्वास

अक्ले सलीम  - सुमति

अजज़ा -अंग

अजमत -महानता

अज्म -निश्चय

अत्फ -समास

अन्दोहनाक -व्यथित  

अफआल -कर्म

अफआले हिस -इन्द्रीओं के कार्य

अबस -व्यर्थ

अम्बारे खाशाक -ईंधन का ढेर

अयाँ -प्रकट

अयां  -प्रकट

अरमां -आकांक्षा

अल अमा -भयानक

अल्फाज - शब्द

अश्या -विषय

अश्याए महसूस -इन्द्रियां

असीर -बंधा हुआ

असीरी -बन्धन

अहद -प्रण

अहले खदंग -धनुषधारी

अहले जां -प्राणी

अहलेयकीं -श्रद्धालु

आगाज अंजाम -आदि अंत

आगाज -आरम्भ

आगाज़ ओ अंजाम -आदि और अंत

आज़ार -कष्ट

आतिश =अग्नि

आतिशे किब्रिया -दैवी अग्नि

आबे हयात -अमृत

आमाल -कर्म

आमिल -उपासक

आली मुक़ाम -परम धाम

आलूदा -लिप्त

आशकार -प्रकट

आसियान -पाप

आहंग -प्रकार

आहंग -भाव

आहंग -स्वर

इंकिसार -अमानित्व

इंतिहा -पराकाष्ठा

इक रुकुन -एकाक्षर

इकबाल -कीर्ति

इक्तिफ़ात -सम्बन्ध

इक्साम -प्रकार

इख़्तिताम -समाप्ति

इख़्तियार -अधिकार

इजतराब -अशांति

इजदाद -द्वंद्व

इज्जो नियाज़ -आदर भक्ति

इन्हिराफ़ -मनमानी

इन्हिसार -आधारित

इब्तदा  -आरम्भ  

इमकान -संभावना

इम्तियाज - भेद अंतर  

इरत काए कायनात  -जगत का आधार

इरफ़ाँ -सत्य ज्ञान

इल्मे कल्ब -आत्म ज्ञान

इल्मे शही -राजविद्या

इल्मो यक़ीं -ज्ञान विश्वास

इश्तियाक -उत्सुकता

इसरार =रहस्य

इस्तिवार -दृढ

इस्तिवार -स्थित

ईजा -हिंसा

उदू -शत्रु

उफू -क्षमा

उसूल -नियम

एतकाफ -एकांतवास

एतदाल -संयम

एहतताम -प्रबंध

एहसाम -भूत जगत

ऐब -दोष

ऐमाल -कर्म

ऐश इशरत -राज भोग  

ऐश ओ तरब -भोग विलास

कदीम पुरातन

कनागत -समता

कम गो -अल्प भाषी

क़याम -अस्तित्व,विश्राम

कयास -धारणा

करम -दया

क़राबत -निकट सम्बन्धी

क़रार -संतोष

क़ल्ब -हृदय

क़वाए अमल -नियतकर्म

कवी दस्त -महाबाहु

कवी दिल -मन का पक्का

कसरत -अनेकत्व

कामरानी -सफलता

कामिल -पारांगत

कायनात -जगत

कारिन्दा -कर्ता

कारे जबूं -दुष्कार्य

कालिब -शरीर

किबरीया -जगत  का स्रष्टा

किब्रिआ -महात्मन

किरदार -कर्म

कीना -कपट

क़ुतुब -ग्रन्थ

क़ुव्वत -ऊर्जा

कुश्तो खूँ -रक्तपात

खता -पाप

ख़फ़ी -गुप्त

ख़फ़ी -सूक्ष्म

ख़बासत -असुरत्व

ख़बासत -राक्षसी वृत्ति

ख़याले ख़ुदी -अहंकार

खलकत -प्राणी जगत

खलायक -जन समुदाय

खसलत -स्वभाव

खाम काऱ -अल्पबुद्धि

खाल -विरला

खालिक -स्रष्टा

ख़ालिस -एकमात्र

खिताब -उपाधि

खिदमत -सेवा

ख़िरद -बुद्धि

ख़िरद -बुद्धिमान

खुद परस्त -अहंकारी

खुद बीं -अहंकारी

खुदाई बसर -दिव्य चक्षु

ख़ुरसन्द -संतुष्ट

ख़ुर्रमी -सार युक्त

ख़ुश्क -शुष्क

खुसर -श्वसुर

खूंखार -क्रूर

ख़ूबतर -उत्तम

खूशबूये पाक -सुगंधी

ख़ेमा जन -स्थित

खैर बाद -त्याग करना

खैर -भलाई

ख़्वाहां -इच्छुक

ख़्वाहिश-इच्छा

ख्वाहिशे फ़तह -  विजय की इच्छा  

गज़ब -क्रोध

गजब -द्वेष

गफलत -प्रमाद

ग़म गुसार -सुहृद

ग़ारत -विनष्ट

गिजा -भोजन

गिजाएँ -भोजन

गिरदान -समझ

गुनाह  अजीम  - महापाप

गुमराह -भ्रमित

गुरूर -घमंड

गैब -परोक्ष

जफ़ाकार -पापाचारी

जबरदस्त -महाबाहु

ज़ब्त -संयम

जब्रो इकराह -अनिच्छा बलात

जरर -दोष

जराअत -कृषि

ज़लाल -दिव्य तेज

जल्वाग़र -प्रकाशित

जल्वे -विभूतियाँ

जवाल -विनाश

जहाने फना -नश्वर संसार

जहालत -अज्ञान

जहूर - प्रकटीकरण

जावदानी - सदा  के लिए

जाविदां -अविनाशी

ज़ाहिल -अज्ञानी

जिक्र -स्मरण

जिद्दी -हठी

जिल्लत -अपमान

जिल्लत -निंदनीय

जी एहतराम - आदरणीय

जी शऊर -विवेकी

जी हशम -महान

जुम्बिश -गति

जुर्मों क़ुसूर -अपराध  पाप

जुल्मत -अंधकार

जू फ़िशां -प्रकाशित

जूजू -अंश

जेरे खाक -मिट्टी में मिलाना

जेरे नगीं -वश में

ज़ौक़ -समूह

जौके यकीं -श्रद्धा

तकब्बुर -अभिमान

तकलीद -अनुसरण

तकसीम -विभाजन

तख़य्युल -विचार

तग़य्युर -परिवर्तन

तग़य्युर -विकार

तजबजब -संशय

तजर्रुद -ब्रह्मचर्य

तदबीर -उपाय

तदबीर -नीति

तनज्ज़ुल -पतन

तनासुख =आवागमन

तन्हा -एकाकी

तफ़सीर -व्याख्या

तफसील -विस्तार

तबअ नर्म -कोमलता

तबक -लोक

तबाह  -नाश  

तमन्ना -इच्छा

तरके आमाल -कर्मत्याग

तरगीज -प्रबन्ध

तर्के अमल -कर्म त्याग

तर्के अमल -संन्यास

तर्रार =बुद्धिमान

तलक़ीन =उपदेश

तल्ख़ -कटु

तवज्जो -ध्यान

तवां -शक्ति

तवाज़न -संयम

तस्कीं -विश्रांति

तहजूर -विलग

ताजीम -आदर

ताजीर -दण्ड

ताबनाक -तेज़

ताबो मजाल -शक्ति सामर्थ्य

तारिक -त्यागी

तारीकियां -अंधेरे

तिजारत -व्यापार

तिफ़्ले नादाँ -बालबुद्धि

तिलावत -पठन

तीरो तबर -बाण और शस्त्र

तुख्म -बीज

तैश -क्रोध

तौहम -भ्रम

दमे नजअ  -अन्तकाल

दरख्शां -प्रकाशित

दरमियाँ -बीच में

दरिंदे -वन्य पशु

दलील -तर्क

दवाम -अमरता

दस्तरस -पहुँच

दस्तूर -विधान

दहन  खुश्क -मुंह सूख जाना

दाना -ज्ञानी

दानिश -बुद्धि

दायम -अचल

दायमी -शाश्वत

दिलबंद  - सुहृद

दिलबस्तगी -लगाव

दिले नागाहां -दुखित मन

दीद -दर्शन

दीदारे हक़ -प्रत्यक्ष दर्शन

दुबुल -ढोल

दुरूं से बु रूं -अंदर से बाहर

दौरे जुनूब -दक्षिणायन

दौरे शुमाल -उत्तरायण

नज्र -अर्पण

नदीम -लज्जित

नफ़स =इन्द्रिय

नफ़ूर -त्यागी

नबर्द आजमा -अनुभवी  योद्धा

नमूदार -प्रकट

नसीब -सौभाग्य

नस्ल -वंश

नाकिस -गुण रहित

नाकूस -शंख

नाजिर -द्रष्टा

नादिर -दुर्लभ

नापायदार -नश्वर

नारो नूर =ज्योतिर्मय अग्नि

निकूकार -सत्कर्मी

निज़ात -उद्धार

निजात -मुक्ति

निहाँ -अव्यक्त

नीकूकार -उत्तमपुरुष

नीरंग -आकृति

नुक्ताचीं -दोषदर्शी

नुक्ताचीनी -दोष निकालना

नुफ़ूर -अरति

नुमायश -दिखावा

नूर -प्रकाश

पनाह -शरण

परस्तार -अनुयायी

परस्तार -उपासक

परागन्दा -अशद्ध

परिस्तार -उपासक

पशेमाँ -उद्विग्न

पाक बाज -निष्पाप

पाकबाज -सच्चरित्र  

पारसा -पवित्र

पिन्हां =गुप्त

पिसर कजनिहाद -दुर्बुद्धि  पुत्र

पीऱे दिलेर -साहसी वृद्ध

पुख्तगी =परिपक्वता

पुख्ता -पुष्टि

पुर खता -दुष्कर्मी

पुर जलाल -ऐश्वर्य युक्त

पुर शोर -चंचल

पुर सुकूँ -शांत

पुरनूर -प्रकाशित

फजीलत -श्रेष्ठता

फ़तह -विजय

फना -विनाश

फना से बरी -अविनाशी

फ़रज़न्द -पुत्र

फ़रायज़ -कर्तव्य

फ़रेबोफितूर -भ्रम अज्ञान

फ़लक -आकाश

फानी -क्षण भंगुर

फारिग -मुक्त

फासिक -पतित

फितरत -स्वभाव

फितूर -मलीनता

फ़िदा -समर्पित

फ़िल्फ़ौर -शीघ्र

फील -हाथी

फूजूँ -उत्तम

फौजे गनीम - शत्रु सेना

बईद -दूर

बजाहिर -प्रकट

बद कुन -नीच

बद जायका -दुस्वाद

बदकार -कुकर्मी

बर्के तपाँ -तड़ित वज्र

बशर -मनुष्य

बा  सद खरोश  -अति उत्साह  में भरे

बाकमाल -कुशल

बाजिह -स्पष्ट

बातिन -अव्यक्त

बाब -द्वार

बिल्यकीन -निश्चय

बिस्यार ख्वार -बहुत खाने वाला

बुग्ज़ -कपट

बुज़दिल -कायर

बुर्राक -श्वेत   घोड़े

बे गरज -आसक्ति रहित

बे जवाल -अविनाशी

बे दिरंग -निडर

बे हवस -निष्काम

बेकरां -असीम

बेकरार -बेचैन

बेखतर -निर्भय

बेगजन्द  -व्यापक

बेगरज =अनासक्त

बेगुमाँ -निश्चित

बेनियाज़ -अनपेक्ष

बेनियाज़ -निष्काम

बेबाक - निश्चित

बेलाग -उदासीन

मकदूर -सामर्थ्य

मकसूद -लक्ष्य

मकीं -निवासी

मखलूक -सृष्टि

मगरूर -घमंडी

मग़लूब -ग्रस्त

मजकूर -वर्णित

मजबजब -भ्रम

मतलूब -वांछित

मदहो जम -स्तुति निंदा

मदार -आधार

मफ़हूम -तात्पर्य

ममात =मृत्यु

मयस्सर -उपलब्ध

मरगूब - स्वीकार्य

मरग़ूबतर -कल्याणकारी

मर्दे कामिल -योगी

मलूल -दुःखी

मश्क -अभ्यास

मश्क़ -अभ्यास

मसरूफ जंग -युद्ध रत

मसरूफ़ -व्यस्त

मसरूर -संतुष्ट

मस्कन -निवास

महदूद -सीमित

महरूम =वंचित

महवे जात -परमात्मा  में लीन

माजूर -असमर्थ

माबूद -उपास्य

माबूदे अव्वल  -प्रथम  पूज्य

मामूर -आलोकित

मायल -युक्त

मालिके कायनात -जगत का स्वामी  

मालो जान -धन जीवन

मासूम -निष्पाप

मिब्नये जिंदगी -जगत का कारण

मियाने दो अब्रू -भृकुटि के बीच

मुअज्जिज़ -आदरणीय

मुक़द्दस -पवित्र

मुकम्मिल -सम्पूर्ण

मुक़य्यद -बंधा हुआ

मुकव्वी -बल बर्धक

मुकाम बुलंद -उत्तमस्थान

मुकाम -स्थान

मुकीम -केंद्रित

मुख़्तार -समर्थ

मुजर्रत -दुःख

मुजाहिर -प्रकट

मुतमइन -संतुष्ट

मुदाम -पूर्णतया

मुनाजात -स्तुति

मुनासिब -उचित

मुफस्सिल -विस्तार सै

मुबर्रा -विलग

मुयस्सर -प्राप्त

मुरक्कब -मिश्रित

मुराद -इच्छा

मुशीर -शिष्य

मुसर्रत -सुख

मुसर्रत -हर्ष

मुसावात -समभाव

मुस्तकिल -स्थिर

मुहाफिज -रक्षक

मुहाल -असंभव

मुहीत -आच्छादित

मूबमू -रोम रोम

मेहताब -सूर्य

मोहकम -स्थावर

मोहतरम -कृपालु

मौजूं -उपयुक्त

यक दिल -एकीभाव

यकसां -एक जैसा

यकसू -अनन्य

यकसू -एकाग्र

यक़ीं -विश्वास

र वा -अनुकूल

रंजो तनब -दुःख कष्ट

रंजो बीम -दुःख भय

रग़बत -आसक्ति

रफ्ता  रफ्ता  -क्रमशः

रविश -व्यहवार

रस्मो कुयूद -विधिविधान

रहजन -पथ भ्रष्टक

राज -भेद

राजदाँ तत्व वेत्ता

राजेनिहाँ  -गुप्त रहस्य

राहे निजात -मुक्तिमार्ग

रिया -दम्भ

रियाजत -अभ्यास

रियाजत -तप

रीनहार -अप्राप्य

रुतबा -पद

रू शनास -परिचित

रूनुमा =प्रकट

रूपोश -लुप्त

रूबरू -आमने सामने

रूह -आत्मा

लज्जत गुजी -भोक्ता

लज्जात -भोग

लतीफ -सूक्ष्म

लफ्ज़ -शब्द

लब कुशा -बोले

लश्कर -सेना

ला इन्तहा -अनन्त

लाकलाम -बिना कहे

लाजिम -अनिवार्य

लाफ़ना -अविनाशी

लिबास -वस्त्र

लुत्फ =कृपा

लैलो निहार -रात दिन

वक्त -समय

वजूद -अस्तित्व

वसाईल -साधन

वस्त -बीच  में

वस्फ -भाव

वस्फा -लक्षण

वहदत -एकत्व

वहमे खाम -भ्रम संशय

वहमों गुमां -भ्रम  संशय

विलादत -जन्म

विसाले खुदा -ईश्वर प्राप्ति

शगिल -व्यस्त

शनास -पहचान

शमशीर -तलवार

शर -बुराई

शरीफ -अभिजात्य

शहूद -साक्षात्कार

शहे बेनदील  -नराधिपति

शाइस्तगी -उत्तम आचार

शाद -प्रसन्न

शादां -प्रसन्न

शादो मसरुर -प्रसन्न  और संतुष्ट

शायर -कवि

शाही परिंदा -गरुड़

शाहे अरजो समा =धरती  और स्वर्ग  का स्वामी  

शाहे अरजो समां -धरती आकाश का स्वामी

शिकम -उदर

शिकम -योनि

शिकोह -ऐश्वर्य

शिताब -शीघ्र

शुमार -गणना

शेरे जमान - बलवान

सखावत -दान

सख्त कोश -घोर कर्मी

सजावार इरफ़ाँ -ज्ञातव्य

सदाक़त -सत्यता

सफ  दर सफ -पंक्तिबद्ध

सफ आरास्ता -पंक्तिबद्ध

सबात -स्थिरता

समर -फल

सय्यार -चलायमान

सर कर्दा -प्रमुख

सर ब कफ -हथेली पर सर  लिए हुए

सरफराज -श्रेष्ठ

सरशार -हर्षित

सरापा मुसल्लह -अस्त्र शस्त्र युक्त

सर्रे आली -परम रहस्य

सलोनी -नमकीन

सल्फ -मुमुक्षु

सहर -प्रातः

साकिन -अचल

साज़ मन्द -लाभांवित

साजोसामान -सामग्री

साबिर -धैर्यवान

सालार -आगेवान

सालिस -मध्यस्थ

साहबे एहतराम -पूज्यनीय

सिफ़ात -लक्षण

सिम्त -तऱफ

सुकूँ जब्त -शांति निग्रह

सुकूँ -शान्ति

सुकून -शांति

सुकूने अबद -परम शांति

सुखन -वचन

सुबुक दोश -कृतार्थ

सुरूर -आनंद

सूकूनो करार =सुख शान्ति

सूरते  गाद नर -महाबली

सैद -बद्ध

सैर -तृप्ति

हक निगर -सत्यदर्शी

हक़ शनाश -सत्यप्रिय

हजीं -व्यथित

हबीब -प्रिय

हमवार -समभाव

हयात -जीवन

हरसू - प्रत्येक  दिशा में

हरीफ़ -प्रतिद्वंदी

हर्फ -शब्द

हलाक -मार डालना

हवस -आसक्ति

हवस रानी -कामभोग

हवास -इन्द्रियाँ

हस्त -अस्तित्व

हाकिम -शाशक

हाफ़िज़ा -स्मृति

हामिला -गर्भवती

हासिद -ईर्ष्यालु

हासिल -प्राप्त

हिदायत  -मार्ग दर्शन

हिदायत -मार्ग दर्शन

हिफाजत -संरक्षण

हिर्सो हवा -कामनाएं

हिस -इन्द्री

हिसे दम -प्राणायामं

हुवैदा -उत्पन्न

हुवैदा -पैदा हुए

हेच -तुच्छ  

-----------------------------------------------------------